(FDI Việt Nam) – Ngành công nghiệp điện tử Việt Nam ghi đậm dấu ấn Nhật Bản với sự góp mặt của nhiều tập đoàn lớn. Không chỉ rót vốn đầu tư và chuyển giao công nghệ, các doanh nghiệp điện tử Nhật Bản còn giữ vai trò then chốt trong xây dựng chuỗi cung ứng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ trong nước.
Ngành công nghiệp điện tử: Điểm đến FDI hàng đầu của Nhật Bản tại Việt Nam
Trong số các ngành công nghiệp tại Việt Nam, điện tử là một trong những lĩnh vực thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn nhất từ Nhật Bản. Tính đến cuối năm 2024, Nhật Bản xếp thứ ba về tổng vốn FDI đăng ký trong ngành này, với hàng trăm dự án trải dài tại nhiều địa phương trọng điểm như Bắc Ninh, Thái Nguyên, Hải Phòng, Hà Nội, TP.HCM, Bình Dương và Đồng Nai.
Đầu tư từ Nhật Bản không chỉ tập trung vào một lĩnh vực đơn lẻ mà đã mở rộng bao phủ nhiều phân ngành, tạo nên mạng lưới sản xuất – lắp ráp – cung ứng quy mô lớn trên cả nước. Các doanh nghiệp Nhật tham gia sâu vào chuỗi giá trị điện tử Việt Nam, từ sản xuất linh kiện đến lắp ráp thiết bị hoàn chỉnh.
Cụ thể, có thể chia hoạt động của các doanh nghiệp Nhật Bản trong ngành điện tử tại Việt Nam thành năm nhóm chính: điện tử dân dụng, điện lạnh – gia dụng, linh kiện điện tử, thiết bị điện công nghiệp và điện tử ô tô. Trong lĩnh vực điện tử dân dụng, nhiều thương hiệu tên tuổi của Nhật như Sony, Toshiba, Panasonic, Sanyo… từng có thời gian dài chiếm lĩnh thị trường Việt Nam với các sản phẩm chất lượng cao, tạo dấu ấn mạnh mẽ trong tâm trí người tiêu dùng.
Một trong những nhà đầu tư tiêu biểu trong ngành điện tử Việt Nam là Canon – tập đoàn điện tử hàng đầu của Nhật Bản. Hiện Canon đang vận hành ba nhà máy quy mô lớn tại Bắc Ninh, Thái Nguyên và Hà Nội, chuyên sản xuất máy in, máy photocopy và linh kiện điện tử. Tổng vốn đầu tư của Canon tại Việt Nam đã vượt mốc 300 triệu USD, đồng thời tạo việc làm cho hàng chục nghìn lao động địa phương.
Panasonic cũng là một tên tuổi Nhật Bản gắn bó lâu dài với thị trường Việt Nam. Tập đoàn này sở hữu chuỗi nhà máy sản xuất thiết bị điện tử, điện lạnh và điều hòa không khí tại khu công nghiệp Thăng Long (Hà Nội) và khu công nghiệp Bình Dương, đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng của hãng tại khu vực.
Đặc biệt, từ năm 2021, Panasonic đã chuyển trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) khu vực từ Indonesia sang Việt Nam, cho thấy cam kết đầu tư dài hạn. Trung tâm R&D tại Hà Nội hiện đóng vai trò là một trong những đầu mối chính phát triển cả phần mềm và phần cứng cho toàn bộ thị trường Đông Nam Á.
Đối với điện lạnh và điện gia dụng, đầu tư Nhật Bản tập trung tại khu vực phía Nam và vùng ven Hà Nội. Daikin Việt Nam, một thương hiệu hàng đầu về điều hòa không khí, đã đầu tư hơn 3.6 nghìn tỷ đồng (hơn 160 triệu USD) để xây dựng nhà máy tại Hưng Yên với công suất hơn 1 triệu sản phẩm/năm.
Trong khi đó, Mitsubishi Electric và Hitachi cũng duy trì các cơ sở sản xuất điều hòa, quạt máy, máy hút ẩm và các thiết bị dân dụng khác tại TP.HCM và Bình Dương.
Phân ngành linh kiện điện tử là khu vực hút vốn FDI Nhật Bản mạnh nhất hiện nay, với sự tham gia của những tập đoàn công nghiệp hàng đầu như Kyocera, Murata, TDK, Rohm, Nidec, Minebea, hay Sumitomo.
Các doanh nghiệp này không trực tiếp sản xuất thành phẩm điện tử, mà cung cấp các linh kiện thiết yếu cho ngành điện thoại, máy tính, ô tô, máy công nghiệp… với khách hàng bao gồm Apple, Samsung, Tesla. Murata Manufacturing có nhà máy tại Bắc Ninh, chuyên sản xuất tụ điện và cuộn cảm với trị giá hàng trăm triệu USD, trong khi Rohm và Kyocera cũng đang mở rộng nhà máy tại Hà Nam và Bắc Giang để phục vụ chuỗi cung ứng toàn cầu.
Fujitsu cũng có mặt tại Việt Nam từ rất sớm, chủ yếu trong lĩnh vực linh kiện điện tử và công nghệ thông tin. Nhà máy của Fujitsu tại khu công nghệ cao TP.HCM chuyên sản xuất bảng mạch in và các thiết bị kết nối điện tử công suất cao. Công ty cũng đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật và nghiên cứu cho khách hàng toàn cầu từ cơ sở tại Việt Nam.
Một nhánh đặc biệt là điện tử ô tô, nơi các công ty Nhật Bản chiếm lĩnh hầu hết các hạng mục quan trọng của xe điện và xe hybrid. Denso, công ty sản xuất linh kiện ô tô lớn thứ hai thế giới (thuộc tập đoàn Toyota), hiện có nhà máy tại Hà Nội, Bắc Ninh và Hải Phòng, cung cấp các module điều hòa, bảng điều khiển, cảm biến, ECU… cho cả thị trường trong và ngoài nước.
Ngoài ra, Alps Alpine, Panasonic Automotive và Nippon Seiki hiện tham gia sản xuất các linh kiện điện tử thông minh cho ô tô, bao gồm màn hình hiển thị HUD, hệ thống âm thanh và các bộ phận điều khiển tích hợp.
Một trong những nhà đầu tư đáng chú ý khác là Nidec – tập đoàn hàng đầu thế giới về động cơ điện. Nidec đã đầu tư hơn 1 tỷ USD vào Khu công nghệ cao TP.HCM, xây dựng hàng loạt nhà máy và trung tâm nghiên cứu. Công ty đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng các sản phẩm điện tử vi cơ (MEMS) – nền tảng cho thiết bị di động, xe điện và các hệ thống công nghiệp tự động hóa.
Trong phân ngành thiết bị điện công nghiệp, các thương hiệu lớn như Mitsubishi Electric, Hitachi Industrial và Omron đang cung cấp đa dạng giải pháp như hệ thống điện trung – cao thế, biến tần, bộ điều khiển tự động (PLC), robot công nghiệp và cảm biến đo lường.
Đáng chú ý, các sản phẩm này không chỉ phục vụ hoạt động sản xuất của doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam, mà còn được xuất khẩu sang các nước ASEAN và nhiều thị trường toàn cầu, góp phần nâng cao giá trị chuỗi cung ứng điện tử Việt Nam trên bản đồ quốc tế.
Doanh nghiệp Nhật Bản tạo sức bật cho công nghiệp điện tử Việt Nam
Sự hiện diện mạnh mẽ của các doanh nghiệp điện tử Nhật Bản tại Việt Nam không chỉ mang đến nguồn vốn đầu tư lớn và hàng chục nghìn cơ hội việc làm, mà còn tạo ra tác động sâu rộng đến nền tảng công nghệ và chất lượng nguồn nhân lực kỹ thuật trong nước. Mô hình “kaizen” – cải tiến liên tục, cùng với phong cách quản trị sản xuất chuẩn mực Nhật Bản, đã được nhiều doanh nghiệp Việt học hỏi và áp dụng, góp phần nâng cao hiệu quả vận hành và năng suất lao động.
Thông qua hệ thống nhà máy và trung tâm kỹ thuật, các doanh nghiệp Nhật đã đào tạo hàng chục nghìn kỹ sư và công nhân tay nghề cao tại Việt Nam. Lực lượng này không chỉ là nòng cốt cho ngành điện tử trong nước, mà nhiều người còn khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ hoặc trở thành chuyên gia cho các công ty trong và ngoài nước. Đây là hiệu ứng lan tỏa tích cực mà không phải dòng FDI nào cũng có thể mang lại.
Về công nghiệp hỗ trợ, theo thống kê của Bộ Công Thương, gần 70% doanh nghiệp cấp 1 cung ứng linh kiện cho các tập đoàn Nhật Bản hiện là doanh nghiệp trong nước. Sự hợp tác chặt chẽ này đã thúc đẩy các doanh nghiệp Việt mạnh dạn đầu tư vào máy móc chính xác, chuẩn hóa quy trình sản xuất, và xây dựng hệ thống quản trị chất lượng theo các tiêu chuẩn quốc tế như ISO, 5S, TPM, v.v.
Không chỉ dừng lại ở sản xuất truyền thống, nhiều doanh nghiệp Nhật còn đưa Việt Nam vào chiến lược phát triển “Smart Factory” (nhà máy thông minh), thông qua việc tích hợp IoT, số hóa quy trình, và quản lý dữ liệu từ xa. Đây là bước tiến phù hợp với xu thế Cách mạng công nghiệp 4.0, mở ra cơ hội nâng cao năng lực sản xuất và giá trị gia tăng cho ngành điện tử Việt Nam.
Chính phủ Việt Nam hiện cũng đang đẩy mạnh chính sách hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ cao, đặc biệt là các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) trong ngành điện tử. Nhờ nền tảng hợp tác sâu rộng với Nhật Bản, nhiều tập đoàn đang xem xét nâng cấp vai trò của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu – từ vị trí lắp ráp đơn thuần sang thiết kế, phát triển và thử nghiệm công nghệ mới.
Trong bối cảnh ngành điện tử tiêu dùng dần nhường chỗ cho các lĩnh vực công nghệ cao như thiết bị y tế, AI, xe điện và cảm biến thông minh, Việt Nam hoàn toàn có cơ hội trở thành trung tâm sản xuất và đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp Nhật nếu tận dụng tốt nguồn lực, chính sách và lực lượng kỹ sư chất lượng cao.
Nguồn: Vietnam Finance
