(FDI Việt Nam) – Sau hơn một tuần triển khai quy định bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, nhiều hộ kinh doanh, đặc biệt là nhóm nhỏ lẻ và người lớn tuổi, vẫn loay hoay với thao tác kỹ thuật.
Gần một tuần sau khi Nghị định số 70/2025/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, phần lớn người dân đã tích cực chấp hành chính sách mới. Tuy vậy, nhiều hộ kinh doanh – đặc biệt là nhóm lớn tuổi – vẫn gặp khó khăn trong thao tác, dẫn đến tình trạng nghẽn đường truyền và tắc nghẽn dữ liệu chưa được khắc phục triệt để. Thực trạng này phần nào xuất phát từ quỹ thời gian chuẩn bị ngắn (chỉ 3 tháng) trong khi các văn bản hướng dẫn lại ban hành khá muộn.
Tại nhiều quán cà phê, quán phở và nhà hàng trên phố Xã Đàn (Hà Nội), vào giờ cao điểm, cảnh tượng nhân viên loay hoay lập hóa đơn điện tử trong khi khách chờ đợi ngày càng phổ biến. Dù khách hàng gọi món theo đủ khẩu vị, nhưng việc xử lý đơn hàng bị chậm lại bởi chính thao tác trên phần mềm.
Thậm chí, nhiều nhân viên bán hàng thuộc thế hệ Gen Z vẫn còn bỡ ngỡ, thao tác sai hoặc mất thời gian tìm nút bấm, khiến không ít “thượng đế” sốt ruột. Không ít người chỉ mong có sẵn một vài video hướng dẫn ngắn gọn, dễ hiểu để học cách sử dụng phần mềm một cách chủ động và nhanh chóng hơn.
TIỂU THƯƠNG LOAY HOAY VỚI QUY ĐỊNH MỚI VỀ HÓA ĐƠN ĐIỆN TỬ
Vấn đề không chỉ nằm ở thao tác sử dụng phần mềm. Thực tế cho thấy, vào những thời điểm quán đông khách, phần mềm thường xuyên bị “đơ”, khiến quá trình lập hóa đơn bị gián đoạn. Trong những ngày đầu áp dụng quy định xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, tình trạng lỗi phần mềm xảy ra liên tục: hóa đơn trùng lặp, mất kết nối với hệ thống của cơ quan thuế, hoặc xử lý dữ liệu chậm khiến nhân viên và khách hàng đều lúng túng, mệt mỏi.
“Không ít phần mềm bị đơ hoặc hoạt động kém ổn định khi phát hành số lượng lớn hóa đơn. Ngay trong những ngày đầu sử dụng, tình trạng lỗi hệ thống xảy ra với tỷ lệ cao, đôi khi khiến hóa đơn bị trùng lặp do kết nối yếu với cơ quan thuế. Ngoài ra, các phần mềm còn thiếu bộ lọc để phân loại trạng thái hóa đơn, gây bất tiện khi quản lý”, một chủ quán cafe chia sẻ.
Dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật cũng rơi vào tình trạng quá tải. Nhiều chủ quán phản ánh rằng gọi lên tổng đài thì máy bận liên tục, gần như không thể kết nối. Tình trạng này không chỉ xảy ra với một nhà cung cấp phần mềm, mà gần như đơn vị nào cũng gặp phải.
Trong quá trình khảo sát, phóng viên ghi nhận cảnh nhân viên lắp đặt phần mềm bán hàng trở thành “chuyên gia tư vấn thuế” bất đắc dĩ, phải trả lời hàng loạt câu hỏi từ tiểu thương liên quan đến quy định pháp luật về hóa đơn điện tử – vốn thuộc trách nhiệm của ngành thuế.
Tại một cửa hàng phở, vợ chồng chủ quán ngoài 60 tuổi tỏ ra hoang mang trước quy định mới. Sau hàng chục năm chỉ quen bán hàng, thu tiền mặt, họ nay lo lắng không biết có cần thuê thêm nhân viên thu ngân hoặc kế toán để đáp ứng yêu cầu xuất hóa đơn hay không. Một khó khăn khác là việc ghi mã số thuế hoặc số căn cước công dân của khách hàng trên hóa đơn – điều mà các chủ quán cho biết rất khó thực hiện, vì đa phần khách không có nhu cầu lấy hóa đơn và cũng không muốn cung cấp thông tin cá nhân.
Từng sự cố nhỏ như thế, cộng lại thành một nỗi lo chung. Với nhiều tiểu thương, chuyển sang hóa đơn điện tử không chỉ là thay đổi một công cụ, mà là học lại cách vận hành cả một thói quen sống, trong khi quán vẫn phải mở cửa mỗi ngày, khách vẫn ra vào không ngớt và mọi thứ vẫn phải trơn tru như chưa từng có gì thay đổi.
Trên nhiều diễn đàn của cộng đồng kế toán, không ít thành viên bày tỏ sự lúng túng trong quá trình triển khai Nghị định 70. Một trong những điểm gây tranh cãi là yêu cầu ghi thông tin căn cước công dân hoặc mã số thuế khi bán hàng cho khách lẻ.
Cụ thể, khoản 5 Điều 10 Nghị định 123/2020/NĐ-CP – được sửa đổi, bổ sung bởi điểm a khoản 7 Điều 1 Nghị định 70/2025/NĐ-CP – quy định phải bổ sung thông tin người mua trên hóa đơn, bao gồm: tên, địa chỉ, mã số thuế hoặc số định danh cá nhân, hoặc mã số đơn vị có quan hệ với ngân sách nhà nước.
Tuy nhiên, thực tiễn tại các ngành phục vụ khách lẻ như quán ăn, tiệm thuốc, tiệm tạp hóa… cho thấy, việc yêu cầu khách hàng cung cấp mã số thuế hay số căn cước công dân là điều gần như bất khả thi, nhất là khi khách không có nhu cầu lấy hóa đơn.
Không những vậy, nhiều doanh nghiệp và kế toán phản ánh họ gặp khó khi kê khai thông tin trên mẫu hóa đơn. Mẫu hiện tại chỉ có duy nhất một trường để nhập “mã số thuế”, trong khi cơ quan thuế lại yêu cầu có thể ghi căn cước công dân. Điều này khiến doanh nghiệp không rõ liệu mình chỉ được phép kê mã số thuế, hay có thể ghi trùng số căn cước công dân vào cùng trường này.
VIỆC XUẤT HÓA ĐƠN ĐIỆN TỬ TỪ MÁY TÍNH TIỀN ĐEM LẠI NHIỀU LỢI ÍCH
Theo các chuyên gia, những xáo trộn trong giai đoạn chuyển đổi là điều khó tránh. Tuy nhiên, việc bắt buộc xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền không chỉ giúp cơ quan thuế quản lý nguồn thu hiệu quả, mở rộng cơ sở thu, mà còn bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Hóa đơn điện tử giúp kiểm soát đầu vào – đầu ra của hộ kinh doanh, buộc họ hoạt động minh bạch hơn, sử dụng nguyên vật liệu có nguồn gốc rõ ràng.
Với hóa đơn điện tử, người tiêu dùng cũng dễ dàng ràng buộc trách nhiệm từ người bán khi phát sinh khiếu nại hoặc tranh chấp. Xa hơn, đây là bước đệm để các hộ kinh doanh làm quen với cách thức vận hành chuyên nghiệp, tạo nền tảng cho quá trình chuyển đổi thành doanh nghiệp – điều mang lại lợi ích dài hạn cho nền kinh tế.
Theo ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Cục trưởng Cục Thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế (nay là Cục Thuế – Bộ Tài chính), thời kỳ còn dùng hóa đơn giấy, việc lập hóa đơn là chuyện nội bộ. Chỉ cần một tờ giấy, người bán có thể linh hoạt ba bước: làm ra hóa đơn, ghi thông tin, rồi giao cho người mua.
Mọi thứ xảy ra chỉ có người bán, người mua và kế toán biết, chẳng ai khác biết chuyện gì diễn ra. Những chuyện như ghi “lùi ngày” hóa đơn là không hiếm. Nhưng từ khi chuyển sang hóa đơn điện tử, mọi thứ thay đổi hoàn toàn. Cái ngày giờ lập hóa đơn giờ đây không thể bẻ cong nữa vì hệ thống ghi nhận thời điểm chính xác đến từng giây.
“Các bạn kế toán từ chỗ linh hoạt xử lý giờ phải quay về làm thật, không còn chỗ lùi. Mọi thông tin phải được nhập chính xác, đúng lúc, đúng người, đúng việc”, ông Nguyễn Văn Phụng nói.
Ông Nguyễn Văn Phụng nhận định, dù ban đầu còn nhiều bỡ ngỡ, nhưng sự thay đổi trong cách lập hóa đơn sẽ góp phần đẩy lùi những “khoảng tối” trong hoạt động kinh doanh, tăng tính minh bạch và trách nhiệm. Quan trọng hơn, đây là bước đi giúp xây dựng lại niềm tin giữa hộ kinh doanh, người tiêu dùng và cơ quan quản lý thuế.
Sau ba ngày đầu triển khai quy định xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, đại diện KiotViet – một đơn vị cung cấp phần mềm bán hàng – cho biết đã ghi nhận những tín hiệu tích cực từ cộng đồng hộ kinh doanh. Đặc biệt, nhóm đã có sự chuẩn bị từ trước hoặc từng bước làm quen với công nghệ quản lý bán hàng cho thấy khả năng thích nghi nhanh và sẵn sàng chuyển đổi.
“Bên cạnh sự đồng thuận, cũng còn không ít trường hợp tỏ ra e ngại, lo lắng, phần lớn đến từ tâm lý chưa quen với quy trình mới, hoặc lo sợ các chi phí phát sinh. Một số hộ gặp khó khăn về thao tác phần mềm, đặc biệt là những người lớn tuổi hoặc chưa từng tiếp cận công nghệ. Điều này cho thấy sự đồng thuận đang có, nhưng cần thêm thời gian, truyền thông và hỗ trợ để chuyển thành sự chủ động lâu dài”, đại diện KiotViet chia sẻ.
Sau khoảng một tuần Nghị định 70 có hiệu lực, ngày 5/6/2025, Cục Thuế (Bộ Tài chính) đã tổ chức hội thảo nhằm trực tiếp lắng nghe và giải đáp vướng mắc từ các hộ kinh doanh. Tại sự kiện, 80 ý kiến phản ánh được ghi nhận từ 30 hộ tiêu biểu, trong tổng số hơn 1,975 triệu hộ đang hoạt động trên cả nước (số liệu thống kê đến cuối tháng 3/2025).
Phát biểu tại hội nghị, ông Mai Sơn – Phó Cục trưởng Cục Thuế – cam kết ngành thuế sẽ triển khai chính sách theo hướng đơn giản, tinh gọn, tránh gây thêm gánh nặng thủ tục cho người nộp thuế.
Theo đó, các phần mềm kế toán và công cụ hỗ trợ kê khai sẽ được phát miễn phí, giúp hộ kinh doanh nhỏ lẻ có thể tự thao tác mà không cần thuê kế toán. Đồng thời, cán bộ thuế sẽ được phân công phụ trách từng nhóm hộ kinh doanh theo địa bàn cụ thể để vừa kiểm soát chặt chẽ nguồn thu, vừa không gây phiền hà cho người nộp thuế.
Lãnh đạo Cục Thuế cũng nhấn mạnh, ngành thuế hiện có đầy đủ công cụ và dữ liệu để phát hiện kịp thời các dấu hiệu trốn thuế, gian lận hóa đơn. Những hộ kinh doanh tuân thủ tốt sẽ được hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi để hoạt động ổn định, minh bạch và hiệu quả hơn trong thời gian tới.
Nguồn: VN Economy
